شرکت نخست‌وزیر جورجیا ملونی در نخستین اجلاس «آسیای مرکزی–ایتالیا» در ۳۰ می ۲۰۲۵ در آستانه، تغییری مهم در راهبرد خارجی ایتالیا را نشان می‌دهد — این کشور اکنون با جدیت بیشتری به سمت اوراسیا متمایل شده است. رسانه‌های ایتالیایی مانند آژانس ICE تصریح می‌کنند که ایتالیا قصد دارد این فرمت را نهادی کند: اجلاس بعدی در سال ۲۰۲۷ در قرقیزستان برگزار خواهد شد و در سال ۲۰۲۶ میزبان نشست چهارم وزیران خارجه خواهد بود. این امر بیانگر تعهد جدی رم به ارتباط عمیق‌تر و نه تنها یک نمایش نمادین است.
دکлараسیون مشترک تصویب‌شده شامل دستورکار گسترده‌ای است: امنیت، انرژی، حمل‌ونقل، محیط‌زیست، آموزش، مهاجرت، منابع آبی و دیجیتالی شدن. نکته قابل توجه، حمایت این سند از مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس‌کاسپی (TITR) و استراتژی اتصال «دروازه جهانی» اتحادیه اروپا است.
تحلیل Daily Sabah نشان می‌دهد که ایتالیا که همیشه بر اتحادیه اروپا تمرکز داشته، اکنون مشغول متنوع‌سازی فعال سیاست خارجی خود است. رم می‌خواهد منابع انرژی و کریدورهای ترانزیتی جایگزین روسیه و چین پیدا کند، و خود را به‌عنوان یک هاب لجستیکی بین آسیای مرکزی و اروپای مدیترانه‌ای مطرح کند.
دیپلماسی اقتصادی و انرژی
از منظر اقتصادی، ایتالیا سومین شریک تجاری بزرگ قزاقستان است و تجارت دوجانبه در سال ۲۰۲۴ به ۲۰ میلیارد دلار آمریکا (تقریباً ۱۷٫۶ میلیارد یورو) رسیده است. در جریان سفر ملونی، قراردادهایی به ارزش تقریبی ۷ میلیارد یورو امضا شد که ۴ میلیارد یورو آن تنها با قزاقستان بسته شد؛ حوزه‌هایی مانند نفت و گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های آبی و لجستیک را پوشش می‌دهد. استراتژی ایتالیا دو جنبه دارد: تأمین منابع انرژی جایگزین فراتر از گاز روسیه و مستقر کردن شرکت‌های ایتالیایی در بازارهای رو به رشد اوراسیا.
میل ایتالیا به تنوع‌بخشی منابع انرژی، به‌ویژه در زمینه انرژی تجدیدپذیر و هیدروژن سبز، پاسخی مستقیم به آسیب‌پذیری پس از ناآرامی‌های مرتبط با اوکراین است. کشورهای آسیای مرکزی که منابع غنی و پتانسیل «سبز» دارند، شریکانی ایده‌آل در این مسیر هستند.
پیوندهای حمل‌ونقلی و «راهرو میانی»
موضوع مرکزی اجلاس، تقویت حمل‌ونقل چندوجهی از طریق TITR بود، که با طرح «دروازه جهانی» اتحادیه اروپا همسو است. ایتالیا از طریق شرکت‌های دریایی و لجستیکی خود قصد دارد ارتباط میان دریای مدیترانه و آسیای مرکزی را با استفاده از بنادر اصلی مانند جنوآ، تریسته و ناپل برقرار کند. این موضوع نهادینه‌سازی اساسی در پیوند اوراسیا ایجاد می‌کند و گزینه‌ای زمینی برای شبکه «یک کمربند، یک راه» چین فراهم می‌سازد.
امنیت، مهاجرت و همکاری ضد تهدید
همکاری در حوزه امنیت محور مرکزی دکлараسیون مشترک بود؛ تعهدات مشترک برای مقابله با تروریسم، افراط‌گرایی، جرایم سایبری و مهاجرت غیرقانونی اعلام شد. بازدید ملونی از ازبکستان و قزاقستان نیز تمرکز گسترده‌تری از سوی آسیای مرکزی و اتحادیه اروپا برای مقابله با تهدیدات فراملی شامل تروریسم، قاچاق مواد مخدر و قاچاق انسان را نشان داد. ایتالیا خود را به‌عنوان شریکی عرضه‌کننده تخصص و همکاری نهادی معرفی می‌کند.
ثبات منطقه‌ای از طریق حل منازعات مرزی
این اجلاس پس از توافقات مرزی مارس ۲۰۲۵ میان قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان (معاهده خجند) برگزار شد؛ توافق‌هایی که به حل اختلافات دیرینه کمک کرد و ثبات منطقه‌ای را تقویت کرد. این پیشرفت‌ها انسجام منطقه‌ای را ارتقاء می‌دهند که پیش‌شرطی برای مشارکت موثر کشورهای اتحادیه اروپا مانند ایتالیا در اوراسیا محسوب می‌شود.
نهادسازی قالب‌های مشارکت
قالب‌هایی مانند «آسیای مرکزی–ایتالیا»، در کنار طرح‌هایی مثل اتحادیه اروپا–آسیای مرکزی، C5+1 و «آلمان–آسیای مرکزی»، رشد دیپلماسی منطقه‌ای را نشان می‌دهند. تحلیل‌گران نشریه The Diplomat به نقش‌آفرینی ایتالیا اشاره کرده‌اند که خود را به‌عنوان گزینه‌ای غیررقابتی و واقع‌گرایانه در برابر قدرت‌های بزرگ معرفی می‌کند. رویکرد چندسطحی و بی‌طرفانه ایتالیا اعتماد را به‌وجود آورده و مسیرهایی برای دیپلماسی نرم و همکاری فنی باز می‌کند.
سرمایه‌گذاری‌های فرهنگی، دانشگاهی و «قدرت نرم»
ایتالیا در حال گسترش دیپلماسی فرهنگی و همکاری‌های دانشگاهی است. پیشنهادهایی عبارتند از اعلام سال ۲۰۲۶ به‌عنوان سال نزدیکی فرهنگی، تشویق تبادل دانشجویان و پژوهشگران و راه‌اندازی پردیس‌های نوآوری — اقدامات مورد توجه رسانه‌های ایتالیایی قرار گرفته‌اند. این ابتکارات نرم‌افزاری بلندمدت پایه‌های محکم‌تری برای روابط اقتصادی و سیاسی ایجاد می‌کنند.
هم‌افزایی زیست‌محیطی و مدیریت منابع
دکлараسیون مشترک توجه ویژه‌ای به مسائل اقلیمی، منابع آبی و حفاظت محیط‌زیست داشت؛ موضوعاتی مانند بحران دریای آرال، ذوب شدن یخچال‌ها و گذار به انرژی پایدار بررسی شد. ایتالیا با بهره‌گیری از تخصص مهندسی و زیست‌محیطی خود، قصد حمایت از پروژه‌های پایلوت و ابتکارات مشترک مانند میزگردهای آبی در سال ۲۰۲۶ و همکاری انرژی در ۲۰۲۷ را دارد، که این همکاری پایداری منطقه‌ای را تقویت می‌کند.
هدایت در رقابت ژئوپلیتیک
فعالیت ایتالیا در فضایی از رقابت شدید میان چین (پروژه یک کمربند، یک راه)، نفوذ روسیه، ابتکار C5+1 ایالات متحده و فضای سازمان همکاری شانگهای رخ می‌دهد. استراتژی رم ایجاد یک نقش خنثی است، همراه با تقویت روابط با اتحادیه اروپا و اجتناب از تنش با قدرت‌های موجود در اوراسیا. با این حال، موفقیت بستگی به ثبات منطقه‌ای و همکاری دولت‌های آسیای مرکزی دارد.
چشم‌انداز: به سمت یک مشارکت اوراسیایی چندجهتی
گفته می‌شود که این اجلاس در آستانه نقطه عطف برای شکل‌گیری نظم اوراسیایی چندجهتی است. ایتالیا سرمایه، فناوری (به‌ویژه در حوزه انرژی، لجستیک و محیط‌زیست) و دانش نهادی ارائه می‌کند، در حالی که کشورهای آسیای مرکزی منابع، مسیرهای ترانزیتی و بازارهای در حال رشد را در اختیار دارند. اگر این تلاش‌ها از طریق نقشه راه‌های مشترک، اجلاس‌های منظم و هماهنگی با طرح‌های اتحادیه اروپا ادامه یابد، شاید بتوان مسیر معماری هوشمندانه‌تر و متعادل‌تری برای ارتباط اروپا و آسیا ترسیم کرد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.